Przyczyny celiakii
Celiakia niegdyś uważana była za chorobę alergiczną i ściśle związaną z niewłaściwym wprowadzaniem glutenu do żywienia niemowląt. Za jej znaczącą profilaktykę nadal uważa się stopniowe wprowadzanie małych ilości glutenu w formie kleików glutenowych w 5-6 miesiącu życia u niemowląt karmionych piersią oraz nie wcześniej niż w 5 mż i najpóźniej pod koniec 6 mż u niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym. Występowanie celiakii w dużym stopniu warunkuje podłoże genetyczne. Uważa się, że istnieje około dziesięciu razy większa skłonność zachorowania u krewnych pierwszego stopnia w zestawieniu z populacją ogólną. Charakterystyczną cechą celiakii pomagającą w jej rozpoznaniu jest wrodzona skłonność do wytwarzania przeciwciał przeciw tkankowej transglutaminazie, przeciwgliadynowych i przeciwendomyzjalnych. Ich obecność wpływa na zaniki kosmków jelita cienkiego odpowiedzialnych za wchłanianie stawionego pokarmu. Badanie poziomu przeciwciał jest także przydatne do kontroli przestrzegania diety osób chorujących.
Częstość występowania
Celiakia może ujawnić się w każdym wieku i mieć mniej lub bardziej wyraźne objawy kliniczne. Z tego powodu trudno jest ją nieraz zdiagnozować, a dopiero pełna eliminacja glutenu z diety prowadzi do zatrzymania postępu choroby. Celiakia zajmuje drugie miejsce po hipolaktazji, czyli nietolerancji mleka wśród innych nietolerancji pokarmowych człowieka. Szacuje się, że jej częstość zachorowania wynosi 1:100 osób. Z uwagi na często bezobjawowe postaci celiakii prowadzone są badania przesiewowe z krwi w grupach ryzyka rozwoju choroby trzewnej. Pamiętajmy, że dopiero obecność przeciwciał oraz biopsja jelita cienkiego upoważnia do postawienia rozpoznania choroby oraz wprowadzania restrykcyjnej diety.
Objawy zespołu złego wchłaniania
Nietolerancja glutenu, czyli białka zawartego w zbożach pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa prowadzi do wystąpienia różnorodnych objawów klinicznych. Na szczęście coraz rzadziej spotyka się typową "celiakalną" budowę ciała u małych dzieci: duży, wzdęty brzuch przy szczupłych kończynach z cienką skórą i zanikami tkanki tłuszczowej. Przeważnie wykrywa się celiakię na wcześniejszym etapie zaawansowania, głównie z uwagi na przewlekle utrzymującą się biegunkę. Tłuszczowe stolce bywają cuchnące, brudzące. Mogą dokuczać wymioty, bóle brzucha, wzdęcia. Istotna jest obecność niedokrwistości z niedoboru żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego. Poza anemią występują niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E i K. Zespół złego wchłaniania prowadzi do zahamowania przyrostu masy ciała i ograniczenia wzrostu. Może pojawiać się skaza krwotoczna oraz tężyczka i osteoporoza w przebiegu utraty wapnia. Czujność rodziców powinny wzbudzić zmiany nastroju dziecka: apatyczność, przedłużający się smutek, znużenie. Zdarza się, że dopiero niektóre okoliczności jak stres, infekcje jelitowe, zabiegi operacyjne czy nagły wzrost spożycia glutenu ujawniają objawy kliniczne.
Domowe sposoby na celiakię
Chociaż na chorobę trzewną nie ma lekarstwa, można zapobiegać pojawieniu się groźnych dla życia i zdrowia powikłań od anemii, osteoporozy, po zmiany neurologiczne, nowotworowe. Przestrzeganie przez całe życie diety bezglutenowej to aktualnie jedyna skuteczna terapia. Leczenie celiakii wymaga usunięcia z jadłospisu wszystkich produktów zawierających czyste postacie pszenicy, owsa, jęczmienia i żyta, a także ich pochodnych. Należy zaznaczyć, że nawet niewielkie ilości glutenu mogą być szkodliwe i zaprzepaścić trud włożony w kurację. Zakazane produktu zbożowe przede wszystkim zastępuje się ryżem, kukurydzą, soją, gryką, prosem oraz mąką ziemniaczaną.
Na rynku coraz powszechniej dostępne są w sprzedaży artykuły spożywcze bez dodatku glutenu. Asortyment produktów przeznaczonych dla osób chorujących na celiakię zaznaczony jest na opakowaniach symbolem przekreślonego kłosa. Dozwolone jest spożywanie pieczywa, kasz, płatków, makaronów bezglutenowych. Warto urozmaicić dietę w makaron ryżowy i sojowy, kaszę kukurydzianą, jaglaną, gryczana, kleik ryżowy. Można spożywać kukurydzę prażoną i chrupki czyste kukurydziane. Jeśli chodzi o nabiał, mięso, ryby, tłuszcze, owoce, warzywa, można je spożywać bez ograniczeń. Przy wyborze serów topionych, żółtych paczkowanych i homogenizowanych trzeba jednak zwracać uwagę, czy przetwory te nie zawierają w składzie skrobi pszennej. Należy wystrzegać się także niektórych płatków śniadaniowych ryżowych i kukurydzianych, które posiadają słód jęczmiennych. Wśród bezpiecznych słodyczy znajdują się cukier, miód, galaretki, budynie i kisiele na bazie mąki ziemniaczanej oraz orzechy, dżemy, marmolady i czekolady. Przy zakupie dropsów należy zwracać uwagę, czy nie zawierają one słodu lub skrobi.
Wśród domowych sposobów na celiakię nie może zabraknąć własnych wypieków. Jest wówczas nie bez znaczenia pewność, z czego zostały przygotowane ciasta i pieczywa. Oprócz zalecanych mąk wybiera się proszki do pieczenia bezglutenowe czy sodę oczyszczoną i drożdże. Osoby chorujące na celiakię chętnie dzielą się z innymi swoimi sprawdzonymi przepisami kulinarnymi. Wiele takich porad można znaleźć na prywatnych blogach prowadzonych przez osoby chorujące lub rodziców dzieci ze zdiagnozowaną chorobą trzewną.
Zobacz też:
Skuteczne domowe sposoby na wzdęcia
Domowe sposoby na biegunkę
Oszczędzanie żywności w zgodzie z ekologią
Zastosowanie sody oczyszczonej w kuchni do mycia i sprzątania
